Klimaat en weer

De 11de augustus maakt deel uit van de Hondsdagen, klimatologisch gezien niet alleen de warmste maar ook de natste tijd van het jaar. Er kan dus een flinke plens vallen, maar het meeste hemelwater hebben we in deze tijd van het jaar te danken aan onweersbuien en die hebben voorkeur voor de late namiddag en avond. In een periode met erg wisselvallig weer en grote buienactiviteit is de kans op opklaringen aan de kust meestal aanzienlijk groter, maar het is dan toch een kwestie van geluk. Voor het waarnemen van de gedeeltelijke eclips in eigen land ziet het er dus betrekkelijk goed uit.

Wie de totale zonsverduistering wil zien, heeft mogelijkheden genoeg. Naarmate we verder zuidoostwaarts Europa ingaan wordt de kans op een heldere hemel steeds groter. Uitstekende condities vinden we met name in Hongarije, Roemenië, Bulgarije en Turkije. In westelijke richting is de kans op storingen vanaf de Noordzee en de Atlantische Oceaan met wolken en neerslag groter. In de buurt van heuvels en bergtoppen is in het begin van de middag snel kans op stapelwolken. Vooral de westelijk georiënteerde hellingen bieden dan minder gunstige omstandigheden.

Engeland

Land's End en de zuidkust van Engeland hebben de zonnigste weerberichten van de Britse Eilanden. Het land heeft echter geregeld te maken met een westelijke stroming, waarin depressies en regengebieden meetrekken. Onder zulke omstandigheden zullen we het net moeten treffen, bijvoorbeeld achter een koufront wanneer het flink kan opklaren. In een sterke westcirculatie met wisselvallig weer, is het verstandig zo dicht mogelijk aan zee te zitten, maar het risico de eclips te missen is groot. Langs de kust is er bij rustig weer onder invloed van een hogedrukgebied ook kans op laaghangende bewolking. Hoge luchtdruk biedt hier geen garantie voor zon. Het zuiden van Engeland heeft een gemiddelde wolkenbedekking van 55 tot 65%. De hemel is in augustus regelmatig half tot zwaar bewolkt. Een waarnemer in Zuid-Engeland heeft 45% kans de eclips te zien.

Frankrijk/België/Luxemburg

Laaghangende bewolking of mist kunnen de zon ook aan de Franse kust doen verdwijnen, maar de kans op zonnig weer is hier wat groter dan aan de andere kant van het Kanaal. Landinwaarts worden de klimatologische omstandigheden door de afnemende invloed van de zee geleidelijk gunstiger, maar veel verschil maakt het niet. Ook hier geldt dat in een periode met wisselvallig weer de kust de meeste zon biedt, maar bij stabiel weer is het binnenland gunstiger af. De kans op een onbewolkte hemel varieert van gemiddeld 18% langs de kust van Normandië tot 20% verder landinwaarts langs de eclipsbaan in Frankrijk naar Reims en Metz. Meer naar het zuidoosten zullen de warmte en het berglandschap wolkenvorming bevorderen, waardoor de omstandigheden lokaal, vooral daar waar de bergen wat hoger zijn, minder gunstig zijn. Gemiddeld bieden Frankrijk en het zuiden van België en Luxemburg zo'n 46 tot 48% kans om de eclips te zien. Het dal van de Rijn bij Straatsburg biedt een fractie meer kans op helder weer dan de heuvels in de omgeving, omdat de meeste bewolking rond de hoogste gebieden ontstaan.

Duitsland en Oostenrijk

Naarmate we verder Europa ingaan neemt de kans op zon toe, ondanks de wolkenvorming bij de Alpen. We raken immers steeds verder verwijderd van de invloedssfeer van de Atlantische Oceaan. De gebergten vormen daarvoor een barrière. Lokaal kunnen er door wolkenvorming rond bergtoppen grote verschillen zijn en in het bergachtige centrale deel van Oostenrijk is de kans op zon 25% kleiner dan aan de landsgrenzen. In Duitsland en Oostenrijk zijn de verwachtingen voor het gebied van Ulm tot iets voorbij München het gunstigst. Nog iets beter zijn de prognoses voor het gebied iets ten zuiden van Wenen bij de Hongaarse grens. De kans om de eclips te zien loopt langzaam op van 48% in het westen van Duitsland tot 52% bij Wenen.

Hongarije, Roemenië en Bulgarije

Het pad van de eclips volgt grotendeels het laagland van de Donau dat aan weerszijden wordt beschermd tegen slechtweergebieden door gebergteketens, zoals de Karpaten in het noorden en het Balkangebergte in het zuiden. De kans op wolkenvorming en buien is het grootst bij de naar het noorden gerichte berghellingen. Ideaal zijn de omstandigheden aan het Balatonmeer: het is een populaire vakantiestreek en het biedt relatief veel zon. Het kan hier hevig onweren maar dat gebeurt meestal pas later in de middag. Als we de periode bekijken in de week voorafgaand en de week na de datum van de zonsverduistering en we doen dat over twintig jaar, blijkt dat -- voor het traject van de totaliteit -- op slechts drie van de bijna driehonderd dagen de zon de hele dag verstek liet gaan.

De Roemeense hoofdstad Boekarest belooft een eerste klas lokatie te worden. De zon is daar in augustus gemiddeld tien uur per dag te zien en de stad met parken en brede boulevards biedt een kans van zestig procent om de zonsverduistering goed te zien. Nog zonniger is de kust van de Zwarte Zee waar de zon gemiddeld iets meer dan tien uur per dag maakt. In havenplaatsen als Constanta en Varna is de kans om de eclips te zien volgens de computerberekeningen opgelopen tot 63%.

Turkije, Irak en Iran

De andere kant van de kust van de Zwarte Zee in Turkije is iets minder (!) gunstig. De wind is hier overheersend noordwest, met een grote kans op wolkenvorming en buien tegen de hellingen van het Pontisch gebergte. Maar echt slecht zijn de vooruitzichten hier niet: plaatsen als Sansum en Trabzon, net buiten het gebied van de totale eclips, hebben in augustus respectievelijk gemiddeld negen uur en zeven uur zon per dag.

Veel beter zijn de verwachtingen voor plaatsen verder het binnenland in, bijvoorbeeld Sivas met gemiddeld twaalf uur zon per dag. De kans om de eclips te zien bedraagt hier zo'n zeventig procent. Verder naar het zuidoosten is de situatie klimatologisch nog gunstiger, maar politieke onrust en de slechte infrastructuur maken het problematisch bepaalde gebieden te bereiken. Vanuit Diyarbakir in het dal van de Tigris en Mosul heeft men meer dan tachtig procent kans de eclips te zien, maar afgezien van de sociale omstandigheden is ook de hitte hier ondraaglijk: het tijdstip van de totaliteit valt hier op de heetst van de dag. Dat geldt zeker ook voor Syrië, Irak en Iran, waar de kans om de eclips te zien verder stijgt tot zelfs 96% in Esfahan in Iran. We komen in gebieden waar regen dan heel uitzonderlijk is en waar de zon de hele dag staat te bakken. Temperaturen van 50 graden in de schaduw zijn hier niet abnormaal!

Pakistan en India

Pakistan en India zijn helemaal niet aan te bevelen voor hen die de eclips willen zien, omdat augustus hier net de regentijd is. De lage zonnestand vanwege het late tijdstip van de verduistering maakt de omstandigheden zelfs nog ongunstiger. Karachi in Pakistan ziet de zon gemiddeld op een dag in augustus maar vier uur en Nagpur in India slechts drie uur. De kans om de eclips te zien zakt hier al gauw tot zo'n dertig procent.

Actuele weerberichten

Voorafgaand aan de zonsverduistering op 11 augustus 1999 kunt u zich het best zo goed mogelijk laten informeren door de meteorologische instituten. Vanaf een dag of tien tevoren kan al een indicatie worden gegeven over het weer. Instituten als het KNMI bieden verschillende scenario's, gepresenteerd in de vorm van weerkaarten. Als alle oplossingen sterk verschillen is de verwachting onzeker, maar als de meeste uitkomsten eenzelfde kant opgaan, is de kans groot dat het ook werkelijk uitkomt. Op basis van die weerkaarten kunt u een idee krijgen waar hoge druk, c.q. het meest standvastige weer te vinden is. In kustgebieden is dat -- zoals boven al is gezegd -- niet per se gunstig vanwege mogelijk laaghangende bewolking of mist. Toch biedt de tiendaagse verwachting al een aanwijzing of het verstandig is ver van huis te gaan of dat de omstandigheden dichterbij huis ook goed worden.

Betrouwbaarder nog zijn de weersverwachtingen vanaf een paar dagen tevoren. Het KNMI biedt op internet uitgebreide informatie en links naar de diverse nationale meteorologische instituten met weerberichten voor de verschillende landen (zie rubriek weer en voorlichting).

Het is wellicht verstandig om de dagen voorafgaand aan de eclips mobiel te zijn, zodat men de plek waar men de verduistering wil waarnemen op basis van een recente weersvoorspelling kan aanpassen. Maar wacht niet tot het laatste moment. Op de eclipsdag zelf zijn de mogelijkheden tot reizen meestal beperkt: vaak zijn in het totaliteitsgebied wegen afgezet of komt u in druk verkeer vast te zitten. Deze omstandigheden zullen echter per streek verschillen.

Tekst: Harry Geurts (KNMI). Overgenomen uit Zenit juli/augustus 1998.
 

Terug naar inhoudsopgave